Promocja wydawnictwa pt. "Prasa niezależna w Polsce w latach 1945-1990"

Pośród zaproszonych gości znaleźli się m.in. reprezentująca Prezydenta Kalisza Grażyna Dziedziak Naczelnik Wydziału Kultury i Sztuki, Sportu i Turystyki Urzędu Miejskiego w Kaliszu; ks. prof. dr hab. Michał Kieling reprezentujący Biskupa Kaliskiego, ks. prałat Stanisław Tofil; przewodniczący Zarządu Regonu NSZZ “Solidarność” Wielkopolska Południowa Bernard Niemiec; komendant Straży Miejskiej w Kaliszu Dariusz Hybś; prezes Związku Sybiraków Oddział w Kaliszu Eugenia Pastuszek czy dyrektor Muzeum Regionalnego w Pleszewie Adam Staszak.

Gospodarz imprezy, dr Grażyna Schlender powitała gości i nadmieniła, że dokładnie 29 lat temu, 11 kwietnia 1990 r., władze III Rzeczypospolitej zniosły polityczną cenzurę prewencyjną. Minęła bezpowrotnie epoka, w której tekst musiał być zaakceptowany przez cenzorów oraz komitety partyjne. W czasach tzw. Polski Ludowej ścigano autorów z pozoru niewinnych tekstów np. “Niech no tylko zakwitną jabłonie”, czy “Zima wasza, wiosna nasza”. Temat legionów Piłsudskiego, wojny polsko-bolszewickiej, czy zbrodni katyńskiej oficjalnie nie istniał w dyskursie historycznym. W tych trudnych latach wielu ludzi nie godziło się na życie w takim kraju. Jedni walczyli z bronią w ręku, inni za pomocą słowa pisanego. Tym ludziom jest poświęcona promowana książka.

Dyrektor Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim dr Tomasz Matuszak, przyjął na siebie rolę moderatora, dziękując za przypisanie tej funkcji i zaproszenie do Kalisza. Następnie przedstawił sylwetkę pierwszej prelegentki. Joanna Dardzińska jest historykiem i archiwistą, od 2001 r. pracownikiem wrocławskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Interesuje się aparatem represji wobec przedstawicieli kultury i organizacji młodzieżowych w latach 1980-1989. Jest autorką i współautorką wielu książek m. in. “Niebieskie ptaki. Historie jak z filmu”, “Ulotki, hasła, anonimy. Formy indywidualnego sprzeciwu wobec systemu komunistycznego w Polsce w okresie 1945-1989”, “Wszyscy proletariusze bądźcie piękni! Pomarańczowa Alternatywa w dokumentach aparatu represji PRL (1987-1989)”. W swoim wystąpieniu pt.“Ulotki, anonimy, czyli jak Polacy buntowali się przeciwko komunizmowi” Joanna Dardzińska wyszła od pojęcia buntu jako postawy wrodzonej w momencie sprzeciwu. Ludzie w Polsce Ludowej bojkotowali socjalistyczne święta, opowiadali dowcipy polityczne, popularna była tzw. propaganda szeptana. Prelegentka badała hasła na murach oraz listy prywatne osób indywidualnych. Najczęściej pisali je przeciętni obywatele, osoby niewykształcone: robotnicy i chłopi, młodzież. Ich słowa są przepełnione emocjami, na ogół frustracją spowodowaną panującym systemem politycznym oraz brakami aprowizacyjnymi. Wszelki sprzeciw i bunt był źle widziany przez władzę. Dlatego tworzono liczne przepisy prawne, pozwalające na izolację autorów danych haseł i listów. Stawiano ich pod sąd rejonowy lub wojskowy, kolegium ds. wykroczeń. Wystąpienie Joanny Dardzińskiej spotkało się z dużym zainteresowaniem, padło wiele pytań z sali, na które autorka udzieliła odpowiedzi.

Drugim prelegentem był redaktor prowadzący “Ziemi Kaliskiej” oraz prezes Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Archiwaliów Mariusz Kurzajczyk. Prelegent jest absolwentem III Liceum Ogólnokształcącego w Kaliszu oraz historii na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu. W latach komunizmu wydawał ulotki oraz prasę podziemną. Prelegent wyjaśnił, że swoją postawę patriotyczną wyniósł z domu rodzinnego, w którym słuchało się Radia “Wolna Europa”. W czasie nauki licealnej często chodził do siedziby “Solidarności” w Kaliszu, najpierw na ul. Staszica, potem do Villi Calisia. Należał też do harcerstwa, gdzie w dalszym ciągu kształtował swój hart ducha. W stanie wojennym z kolegami przyklejał ulotki na przystankach. Zawiązali nieformalny Związek Młodzieży Antykomunistycznej tzw. ZMAK. Plany mieli ambitne – planowali m. in. wysadzenie w powietrze siedziby Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Kaliszu, co nie doszło do skutku, ponieważ chłopacy nie mogli zdobyć węgla drzewnego. Mariusz Kurzajczyk doskonale pamięta, że był obiektem zainteresowań SB, po tym, gdy odkrył na cmentarzu grób polskiego oficera, który zginął w Katyniu. W czasie młodości drukował także antymilicyjne ulotki, a po zdobyciu kalki wydawał “Uczniaka”. Przez 2 lata przebywał w wojsku, a po wyjściu rozpoczął prace nad nowym pismem “Słowo”. Jego wydawanie zakończyło się wraz ze zmianami 1989 r. Korzystając z okazji Mariusz Kurzajczyk serdecznie podziękował Eugenii Pastuszek, która była dyrektorem III Liceum Ogólnokształcącego w Kaliszu. Pani Eugenia oferowała mu pomoc, gdy SB wezwała go na przesłuchanie.

Eugenia Pastuszek sama przyznała, że przez 30 lat nie mogła mówić, że była wywieziona na Syberię. Gdy zapisała się do “Solidarności” musiała odejść ze szkoły. Oficjalnie przeszła na emeryturę.

Po chwili wspomnień, dyrektor APK dr Grażyna Schlender zapromowała najnowsze wydawnictwo pt. “Prasa niezależna w Polsce w latach 1945-1990”. Książka składa się z 13 artykułów, których autorzy pochodzą z różnych środowisk. Justyna Pazda reprezentuje Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku, dr Ksawery Jasiak IPN Oddział we Wrocławiu Delegaturę w Opolu, dr Cecylia Kuta i dr Łucja Marek IPN Oddział w Krakowie. Środowisko uniwersyteckie reprezentują: prof. dr hab. Stanisław Jankowiak, dr hab. Piotr Okulewicz (UAM w Poznaniu) i prof. dr hab. Leszek Zygner (PWSZ w Ciechanowie). Z siecią archiwów państwowych związani są: dr Andrzej Wróbel (Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim), Daniel Sroka (Archiwum Państwowe w Toruniu), Beata Szmytkowska (Archiwum Państwowe w Gdańsku), dr Grażyna Schlender i Anna Bestian-Zając (Archiwum Państwowe w Kaliszu). Dwa artykuły, dr. Ksawerego Jasiaka i dr Grażyny Schlender dotyczą lat stalinizmu, pozostałe raczej skupiają się na czasie “Solidarności”.

Dr Grażyna Schlender specjalne słowa podziękowania skierowała do Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych oraz Urzędu Miejskiego w Kaliszu, które partycypowały w kosztach wydania książki. Symbolicznym akcentem było przekazanie egzemplarzy publikacji autorom, prelegentom i zaproszonym gościom. Na koniec uroczystości wykonano pamiątkowe zdjęcia.